Chàng Tây dọn rác và cái vỗ tay
James Joseph Kendall dọn rác trên dòng kênh nước đen ngòm ở Yên Hoà, Hà Nội. Anh ngẩng mặt lên nhìn vào ống kính máy ảnh của người qua đường, nụ cười giấu đằng sau chiếc khẩu trang.Đó là hình ảnh đang được nói đến nhiều tại Hà Nội những ngày này. Chủ tịch thành phố đã đến gặp, cảm ơn và đeo vào ngực áo của chàng trai người Mỹ một huy hiệu có biểu tượng của Hà Nội.
Nhưng hình ảnh ấy lại làm tôi nhớ đến một dòng kênh đen nổi tiếng khác: kênh Nhiêu Lộc. Con kênh ấy cũng từng là biểu tượng cho một sự giúp đỡ tốt đẹp của bạn bè quốc tế dành cho Việt Nam.
Tôi vẫn nhớ năm 2014, những bạn bè tôi làm việc tại Ngân hàng Thế giới hồ hởi chia sẻ những bài báo nói về việc dòng kênh Nhiêu Lộc đã "hồi sinh", về hình ảnh những đàn cá bơi lội trở lại trên dòng kênh từng là cơn ác mộng của người dân TP HCM. Những người làm việc cho World Bank tại Việt Nam không thể giấu được sự phấn khởi. Dự án vay và tín dụng trị giá cả trăm triệu USD mà Ngân hàng Thế giới hỗ trợ TP HCM để giải quyết vấn đề ô nhiễm của kênh Nhiêu Lộc, dường như đã đem lại kết quả bước đầu tốt đẹp.
Ngay sau những kết quả ấy, năm 2014, đã có thêm 450 triệu USD được Ngân hàng Thế giới duyệt để tiếp tục giải quyết vấn đề của Nhiêu Lộc.
Nhưng bây giờ thì hàng chục tấn cá chết vì ô nhiễm cục bộ. Nước và rác thải của khu dân cư tiếp tục đầu độc dòng kênh và tạo ra một thảm cảnh.
Tôi nhớ đến kênh Nhiêu Lộc, dự án của World Bank và tự hỏi: Đằng sau nụ cười của James Joseph Kendall và những tụng ca dành cho anh hôm nay, sẽ là gì?
Kendall sẽ không thể quay trở lại dòng nước đen ở Yên Hoà hàng năm để dọn rác. Cái "mầm" mà lòng thiện chí quốc tế đã cấy lên sẽ phải được tiếp tục nhân lên bằng hành động của những người bản xứ. Cũng như thế, là các gói IDA của Ngân hàng Thế giới.
Tôi đã nhiều lần chứng kiến những dự án hỗ trợ quốc tế trở nên vô nghĩa sau khi sự hỗ trợ dừng lại. Chúng không có tiếp nối. Tôi thấy người Nhật Bản đến, đổ nhiều triệu USD để đào tạo nghề cho những ngôi làng Việt Nam, để rồi sau khi họ đi, cũng không còn cơ chế nào tạo điều kiện cho dân làng sống tiếp bằng nghề ấy. Tôi thấy những công trình công cộng được giúp xây lên rồi bị bỏ không vì không ai quản lý và khai thác.
Việc vỗ tay khen Kendall sẽ không làm cho những kênh mương ở Hà Nội tiếp tục sạch sẽ; cũng như là World Bank sẽ không thể "bảo hộ" vĩnh viễn cho dòng kênh Nhiêu Lộc.
Sự thiện chí của bạn bè quốc tế, có thể sẽ thành vô nghĩa nếu như nó chỉ dừng lại ở... thiện chí và quan trọng hơn nếu như những bàn tay người bản xứ chúng ta chỉ dùng để hoan hô.
Social Plugin